Vàng mắt ngóng trông công viên cây xanh
Hàng loạt dự án quy hoạch công viên tại TP.HCM nhiều năm qua vẫn nằm trên giấy do chờ ngân sách đầu tư, trong khi các quận huyện phải “chữa cháy” bằng cách vận động trồng thêm cây xanh ở “bất cứ nơi nào có thể”.
TP.HCM hiện có 500ha công viên trong hơn 10.000ha đất được quy hoạch. Diện tích cây xanh bình quân trên đầu người thấp nhất khu vực nhưng tiến độ thực hiện các công viên rất chậm chạp. Nếu chỉ trông chờ vào ngân sách, mỗi năm diện tích công viên cây xanh chỉ thêm được… 10ha.
Hàng chục năm chưa xong
Được phê duyệt dự án từ năm 2001 và đã giải phóng mặt bằng từ nhiều năm trước nhưng đến nay công viên văn hóa Gò Vấp rộng hơn 37ha vẫn trong tình cảnh tạm bợ. Hiện công viên chỉ mở một cổng ra vào từ đường Nguyễn Văn Lượng, bên phải cổng còn một vựa ve chai lớn, xe tải đến – đi liên tục, các loại phế liệu nằm ngổn ngang. Theo con đường đi sâu vào công viên, bên trái là bãi đất với đám cây keo, cây chuối, tràm, có nơi thành chỗ đổ rác. Con kênh trong công viên đầy lục bình và cỏ dại.
Ngoài khu vui chơi cho trẻ em với vài ghế đá nghỉ chân thì phần còn lại của công viên gần như chưa được đầu tư gì. Tiếp giáp với bờ kênh là bãi hoang, chỉ có lối mòn do người đi câu cá tạo nên, không có biển báo nguy hiểm, không có lan can, thanh chắn…
“Đất công viên rộng nhưng không có tiện ích gì, người dân đến chủ yếu chỉ để dạo mát buổi chiều, xẩm tối lo về vì khu này vắng vẻ”, bà Hoàng Vân, ngụ tại đường Nguyễn Văn Lượng, nói.
Theo ông Nguyễn Hoàng Anh Dũng – phó giám đốc Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị, công viên văn hóa Gò Vấp là một trong những hạng mục của dự án cải tạo hệ thống kênh Tham Lương. Hiện tại, khu vực này đã được bồi thường giải phóng mặt bằng xong, ban quản lý dự án trồng một ít cây xanh… để bảo vệ tránh người dân lấn chiếm, đổ rác chứ chưa hoàn thành các hạng mục theo thiết kế.
Theo thiết kế, công viên văn hóa Gò Vấp có hệ thống điều tiết, xử lý và thoát nước, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) dự kiến sẽ tài trợ thêm (không hoàn lại) 5 triệu USD để hoàn thiện hướng đến việc tạo ra một công viên đa chức năng với vai trò thu hút và phục vụ hoạt động vui chơi giải trí, thể dục thể thao ngoài trời của cộng đồng.
Công viên sẽ có nhiều khu chức năng như khu công cộng với quảng trường đa năng, khu thể thao, khu thương mại, bãi xe, cầu vượt bộ hành… Gắn với dự án chính, công viên còn có chức năng thảm sinh học như kênh sinh thái dẫn nước, hồ sen sinh thái, làng hoa học tập cộng đồng…
“Theo tiến độ thì dự án cải tạo kênh Tham Lương – Bến Cát đến năm 2028 mới hoàn thành, cũng thời gian đó, công viên mới hoàn thiện”, đại diện Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị cho biết.
Ngoài công viên văn hóa Gò Vấp còn dang dở, nhiều năm qua diện tích công viên trên địa bàn TP.HCM không tăng lên là bao. Theo Sở Quy hoạch kiến trúc thì mỗi năm, trung bình TP.HCM chỉ làm được gần 10ha công viên cây xanh, chủ yếu là cải tạo, phục hồi những công viên đã có sẵn chứ gần như rất ít làm công viên mới do ngân sách phân bổ cho việc làm công viên không nhiều…
Quận huyện “nóng ruột”
Lâu nay, công viên cây xanh được xem là công trình công cộng, phải đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước. Nhưng trong danh sách các công trình cấp thiết cần đầu tư thì danh mục các dự án công viên luôn được xếp ở cuối hàng.
Vì vậy, nhiều công viên trên địa bàn TP.HCM được quy hoạch đã hàng chục năm nhưng đến nay vẫn chưa có kế hoạch thực hiện. Ở nhiều quận, đất quy hoạch công viên lên đến vài trăm hecta nhưng công viên hiện hữu thì rất ít như quận 8, 12, Bình Tân…
Quy hoạch công viên phường Thạnh Xuân (quận 12) đã hơn 20 năm nhưng đến nay vẫn là quy hoạch “treo” và từ 250ha ban đầu đã điều chỉnh giảm còn 150ha. Ông Đậu An Phúc, phó chủ tịch UBND quận 12, cho biết sắp tới, quận sẽ phối hợp với Sở Quy hoạch kiến trúc tổ chức thi ý tưởng quy hoạch 1/500 cho công viên này và sẽ trình UBND TP.HCM cơ chế để huy động vốn xã hội hóa.
Chờ nguồn vốn ngân sách quá lâu, một số quận huyện khác hiện cũng rất “nóng ruột”. Ông Nguyễn Hữu Anh Tứ, phó chủ tịch UBND TP Thủ Đức, cho biết đang rà soát và báo cáo đề xuất phương án điều chỉnh quy hoạch công viên 140ha phường Tam Phú, cân đối để có được công viên vừa đảm bảo an sinh cho người dân. Phương châm của TP là làm nhanh nhất, ít tốn ngân sách và giảm tối đa khiếu nại của người dân.
UBND TP Thủ Đức cũng rà soát lại quỹ đất dành cho công viên cây xanh trong các dự án đầu tư nhà ở, đặc biệt là các dự án quy mô lớn, trong đó có công viên tại dự án của Công ty phát triển nhà Phú Nhuận tại phường Thạnh Mỹ Lợi với diện tích khoảng 10ha.
“TP Thủ Đức đang xây dựng đề án phát triển kinh tế dọc sông Sài Gòn tại các phường Thủ Thiêm, Thạnh Mỹ Lợi, An Khánh… có thể điều chỉnh quy hoạch theo hướng công viên cây xanh kết hợp các loại hình dịch vụ và đề xuất cơ chế để đầu tư công viên theo hướng xã hội hóa”, ông Tứ nói.
Đại diện Sở Xây dựng cho biết khuyến khích các quận huyện chủ động giải quyết những khó khăn, vướng mắc, tìm phương án khả thi để đầu tư công viên cây xanh. Từ nay đến năm 2025, TP cũng đặt ra mục tiêu tăng diện tích đất công viên công cộng lên 150ha, tăng mảng xanh công cộng thêm 10ha. Riêng năm 2022 sẽ đầu tư xây dựng mới tối thiểu 10ha công viên công cộng và 2ha mảng xanh công cộng, thực hiện trồng mới và cải tạo 6.000 cây xanh.
Ông Nguyễn Hoàng Anh Dũng cho biết Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị đang trình UBND TP để ghi vốn đầu tư công trung hạn đầu tư xây dựng 8 công viên cây xanh với diện tích gần 19ha tại các địa phương như Củ Chi, Thủ Đức, quận 12…
Tất cả 8 công viên này đều đầu tư bằng nguồn vốn công với tổng vốn gần 330 tỉ đồng. Dự kiến, UBND TP sẽ trình HĐND TP bố trí vốn đầu tư trong kỳ họp vào tháng 7. Theo ông Dũng, các dự án này là những công viên cải tạo lại hoặc phần lớn diện tích đất đã có sẵn, không ảnh hưởng nhiều đến đời sống của người dân.
“Xã hội hóa” được không?
Theo kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, các công viên phải quy hoạch trên khu vực đất trống, không có nhà dân và phải có ranh giới rạch ròi để không bị lấn chiếm, không cho chuyển mục đích thành đất khác.
Nhà nước có thể cắt ra 3/4 đất để xây dựng ngay công viên, phần còn lại có thể cho thuê ngắn hạn để kinh doanh các dịch vụ công cộng phục vụ cho công viên như tổ chức hội chợ, khu ăn uống, bãi để xe, khu vui chơi trẻ em, chợ đêm. Tiền thu từ cho thuê dùng để đầu tư lại cho công viên. Sau đó, Nhà nước lấy lại đất thuê để tiếp tục làm công viên giai đoạn sau…
Riêng quy hoạch công viên phường Thạnh Xuân do bị “treo” quá lâu nên đã phải điều chỉnh giảm diện tích 100ha, ông Nam Sơn cho rằng nếu muốn giữ 150ha còn lại thì phải đầu tư xây dựng càng sớm càng tốt. Theo ông, quận 12 quy hoạch khu vực bán kính 1km xung quanh công viên Thạnh Xuân thành khu phức hợp cao tầng.
“Một khi công viên được xây dựng thì giá đất những khu vực xung quanh cũng sẽ tăng cao. Những khu đất công trong bán kính 1km quanh công viên được đem bán đấu giá để làm hạ tầng và bồi thường cho người dân. Sau đó tiếp tục thu hồi đất để bán đấu giá…
Toàn bộ khu vực quanh công viên 150ha sẽ trở thành một trung tâm phức hợp cao tầng của quận 12, Nhà nước sẽ bỏ ra rất ít vốn ban đầu và thu được rất nhiều. Người dân được bồi thường xứng đáng sẽ ủng hộ Nhà nước”, ông Nam Sơn phân tích.
Cùng quan điểm trên, kiến trúc sư Nguyễn Đình Hòa cho rằng khu vực xung quanh công viên phường Thạnh Xuân rất phù hợp để điều chỉnh quy hoạch, kêu gọi đầu tư. TP có thể lập ra một đơn vị để điều hành dự án cải tạo và phát triển đô thị theo hướng sử dụng tối đa nguồn vốn xã hội hóa, sử dụng tối thiểu vốn ngân sách.
Theo ông Hòa, nếu có kế hoạch cụ thể thì có thể giảm tỉ lệ vốn ngân sách đầu tư dự án công viên cây xanh phường Thạnh Xuân xuống một nửa, thậm chí có thể thu hút đầu tư 100% bằng nguồn vốn xã hội hóa.
